پرسش :

وقوف در عرفات چگونه باعث خودشناسی می شود؟

پاسخ :
پاسخ اجمالی:
عرفات نام سرزمینی در اطراف مکه است که وقوف در آن در روز نهم ذی الحجه برای حج­گذار واجب است.
این کلمه از ماده "عرف" به معنای شناخت است. این سرزمین محل انواع شناخت از جمله خودشناسی و خداشناسی است و از همین رو عرفات نام گرفته است. در این سرزمین انسان به نیازها و گناهان خود از یک سو و به عظمت و لطف و احسان همه جانبه خدا از سویی دیگر پی می ­برد و در نتیجه از گناهان و تقصیرات خود اعتراف و توبه می کند.
البته وقوف در عرفات در صورتی موجب خودشناسی می شود که به همراه تفکر و معرفت باشد و گرنه صرف انجام اعمال آن هر چند که از لحاظ فقهی، تکلیف را ساقط می کند، اما چنین شخصی از رسیدن به این معارف از جمله خودشناسی بی نصیب خواهد بود.

پاسخ تفصیلی:
عرفات نام ناحیه ای در شمال مکه و خارج از محدوده حرم است که وقوف در این سرزمین از ظهر روز نهم ذی الحجة تا غروب آن برای کسانی که احرام حج تمتع بسته اند واجب است. وقوف در عرفات فضیلت بسیاری دارد. امام صادق (ع) در اهمیت عرفه می فرماید: «اگر ماه مبارک رمضان بر کسی گذشت و او آمرزیده نشد تا رمضان آینده به آمرزش او امیدی نیست مگر آن که عرفه را درک کند.»
عرفات از ریشه "عرف" به معنای شناخت گرفته شده است. وقوف عرفات برای آن است که انسان به معارف و علوم دینی واقف شده و از اسرار الهی نظام آفرینش با خبر شود؛ چنانکه در دعای عرفه امام حسین یک دوره انسان شناسی و خودشناسی را می بینیم. حج گذار در عرفات، به خود متوجه می‏ شود، حال و وضع و کارهای خود را محاسبه می ‏کند، اگر خطایی در خود دید، توبه حقیقی می‏ کند. یکی از بهترین انواع شناخت خود شناسی است که نردبان خداشناسی است. عرفات میدان خودشناسی و خداشناسی است.
فلسفه وقوف در عرفات این است که حاجی که ازتمام تعلقات دنیایی دست کشیده و زن و فرزندان و خویشان و دوستان و اموال و دارایی های خود را رها کرده و همه زر و زیور لباس خود را کنار گذاشته و تنها دو تکه لباس احرامی همانند کفن پوشیده ، در میان خاک های این سرزمین مقدس خود را نیازمند و فقیر ببیند و تنها خدا را غنی و بی نیاز بداند تا به یاد مرگ و قبر و قیامت و فقر و بیچارگی در آن روز بیفتد و متوجه باشد که در آن روز پناهی جز پروردگار قادر متعال ندارد. اگر انسان با توجه به این امور یک روز یا بیشتر در این سرزمین بسر برد و واقعا خود را فراموش کند و متوجه پروردگارش باشد قطعا به مرتبه ای از شناخت نائل می شود و با بازنگری در خود و اعمال خود و توبه واقعی از گناهان خود می تواند به مقام قرب الاهی دست یابد. بنابراین، وقوف در عرفات بدون تفکر و بدون رهایی از غفلت و خود خواهی و تنها با اکتفاء انجام یک سری اعمال صوری و ظاهری باعث خودشناسی نمی گردد؛ هر چند که از لحاظ فقهی، با انجام این اعمال تکلیف از گردن انسان ساقط می شود. اما چنین شخصی از رسیدن به این معارف از جمله خودشناسی بی نصیب خواهد بود.
البته درباره راز نام گذاری این مکان به عرفات وجوهی دیگری نیز گفته شده است که با معنای گفته شده منافاتی ندارد و می شود در نامگذاری این واژه همه این وجوه مد نظر باشد؛ مثلا گفته شده است: حضرت آدم و حواء بعد از هبوط، یکدیگر را در آن سرزمین شناختند.[1] حضرت آدم و حواء در آن سرزمین به گناه خود اعتراف کردند.[2] یکی از شاگردان امام صادق (ع) از آن حضرت پرسید: چرا عرفات به این نام نام‏گذاری شده است؟ آن حضرت در پاسخ فرمود: « جبرئیل در روز عرفه، ابراهیم خلیل (ع) را به سوی بیابان عرفات حرکت داد، و در آن جا ابراهیم (ع) را با برنامه‏ های حج آشنا کرد».[3]

پی نوشتها:
[1]. جوادی آملی، عبدالله، جرعه ای از صهبای حج، ص147، چاپ چهرم، نشر مشعر، قم، 1386ه.ش.
[2]. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج4، ص191، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1365ه.ش.
[3] همان، ص207.
منبع: www.islamquest.net